Bitki genetiğindeki büyük keşif

Mühendislik ve Doğa Bilimleri Fakültesi Öğretim Üyemiz Hikmet Budak'ın yürütücüsü olduğu 'EU-DROPs projesi' dünyaca ünlü bilim dergisi Nature'da yer aldı. Dergi, geniş bir şekilde projenin stratejisine ve önemine yer verdi.

'EU-DROPs projesi' nedir, insanlık için önemi ne boyutta? gibi sorularımızı doğrudan Hikmet Budak'a yönelttik:

Proje ile ilgili kısaca bilgi verebilir misiniz? Kapsamı nedir?

DROPS (DROught-tolerant yielding PlantS) Projesi, Avrupa, Avustralya ve Birleşik Devletler’den 15 partnerin katılımı ile oluşturulmuş ortak bir platformdur. Projenin ana hedefi, 3 önemli ekinde (mısır, durum buğdayı ve ekmeklik buğday), kuraklık toleransı ve su kullanma etkinliğinin yükseltilmesi için yeni genetik ve genomik metodların geliştirilmesidir. DROPS Projesi, 2010 yılı başlamış olup, 2015 yılına kadar devam edecektir. Proje 5.9 milyon Avro'luk bir bütçeye sahiptir. Bu projede, bizim SU olarak rolümuz; kuraklık toleransı ile ilişkili genomik bölge ve genlerin saptanması ve tüm dünya ile paylaşılacak olan bu bilgilerin bitki ıslah ve genetik çalışmalarında kullanılması ile, uzun vadede kuraklığa dayanıklı bitkilerin üretilmesini amaçlıyoruz. Ayrıca, elde edilecek tüm genetik ve fenotipik bilgiler de veri bankalarında toplanarak  tum dünya geneli ile paylaşılacak. Değişen iklim koşullarında, su bulunabilirliğindeki dalgalanmalardan en az derecede etkilenecek yeni buğday çeşitlerinin geliştirilmesi, sürdürülebilir üretime büyük katkı sağlayacaktır.  

Sabancı Üniversitesindedevam eden bu çalışmayı, dünyada yapılan çalışmalarla kıyasladığınızda farklılıkları ve çarpıcı sonuçlarını paylaşabilir misiniz? 

Proje, kuraklık toleransı ve su kullanma etkinliğinde belirleyici olan 4 önemli özellik üzerine odaklanmıştır. Bunlar; tohum gelişim başarısızlığı, sürgün yapı ve gelişimi, kök yapı ve etkinliği ile transpirasyon etkinliğidir. Bu özelliklerin doğal varyantlarda incelenmesi ve bu incelemeler ile belirtilen özellikler ve kuraklık toleransı ile ilişkili genomik bölgelerin belirlenmesi amaçlanmaktadır. Bu genotiplerde bulunan ve genetik olarak aktarılan stabil özelliklerin, yeni üretilecek genotiplerde, kuraklık toleransının tahmininde, yeni parametreler olarak belirlenmesi ve kullanılması öngörülmektedir. Tüm Avrupa’da yürütülecek çalışmaların oluşturulacak olan ortak bir ağ ile sonuçların yeni genotip/çesitlerin üretilmesinde ve geliştirilmesinde kullanılması hedeflenmektedir. Ayrıca 15 partnerin katılımı açısından son derece geniş ölçekli bir projedir. 

Projenin sonuçlarından beklentileriniz nedir?

Bu projede Türkiye'de yaygın olarak ekimi yapılan 2 buğday çeşidine 4 farklı genin aktarılmasını ve geliştirilen bu genotiplerin testlerinin yapılmasında çalışmalarımıza devam etmekteyiz. Aktarılan kuraklık genleriyle geliştirmeyi hedeflediğimiz yeni genotiplerin kuraklığa daha toleranslı olmasını bekliyoruz.